Ciemierniki
(Helleborus) to roślina pochodząca z rodziny jaskrowatych
(Ranunculaceae), która wyróżnia się nietypowym terminem
kwitnienia przypadającym na zimę, kiedy większość roślin jest w
stanie spoczynku a w ogrodzie leży śnieg.
Helleborus, fot. Pinterest
Ciemierniki należą
do roślin trujących. Glikozydy zawarte w roślinach czyli helleboryna i helleborydyna wykorzystywane są do produkcji leków ale bezpośrednie spożycie fragmentów roślin grozi zatruciem a kontakt ze skórą może powodować powstawanie pęcherzy. Prace przy
ciemiernikach należy bezwzględnie wykonywać w rękawicach
ochronnych.
Jedną z najbardziej
znanych odmian ciemiernika, która zakwita zimą jest ciemiernik
biały (helleborus niger) zwany też Różą Bożego Narodzenia. Dużą
popularnością cieszą się również ciemierniki ogrodowe, które
są mieszańcami otrzymanymi w drodze krzyżowania. Kwiaty
ciemierników długo utrzymują trwałość dlatego doskonale
sprawdzają się na kwiat cięty, w wazonie utrzymują świeżość
nawet do 2 tygodni.
Okres kwitnienia
ciemierników rozpoczyna się w połowie zimy i może trwać aż do
późnej wiosny. Termin kwitnienia tych roślin uzależniony jest nie
tylko od indywidualnych cech gatunku ale w dużej mierze od warunków
atmosferycznych i nasłonecznienia. Czym więcej słońca jesienią
tym wcześniej pojawiają się pąki. Kwiaty o kubełkowatym lub
talerzykowatym kształcie wybarwiają się od białego, poprzez
zieleń, róż, czerwień aż do purpury w zależności od odmiany.
Wyrastają na sztywnych pędach. Kwiaty w zależności od odmiany
mogą być pojedyncze, półpełne lub pełne o 5 płatkach. Liście
podzielone są na 3 do 7 owalnych i lancetowatych listków
osiągających do 20 cm długości. W zależności od gatunku i
odmiany mogą osiągać nawet 70 cm wysokości. Liście są zwykle
zimozielone co zwiększa atrakcyjność roślin.
Ciemierniki pięknie
prezentują się posadzone w grupach między krzewami lub pod
drzewami, świetnie sprawdzają się jako rośliny doniczkowe
zdobiące balkony lub tarasy a podpędzone mieszkania zimą. Mniejsze
gatunki mogą rosnąć również na skalniakach.
UPRAWA
Ciemierniki wymagają
miejsc ciepłych, zacisznych i osłoniętych przed wiatrem.
Stanowisko powinno być cieniste lub w półcieniu. Dobrymi pomysłem
jest sadzenie ciemierników pod krzewami i drzewami liściastymi,
które zimą przepuszczają dużo światła i podobnie jak
ciemierniki lubią podłoże zawierające spora dawkę wapnia.
Kiepskim pomysłem jest sadzenie ciemierników pod iglakami, które
blokują bylinom dostęp do światła i lepiej rosną na kwaśnym
podłożu. Rośliny te najlepiej rosną na glebie żyznej, gliniastej
i wapiennej o odczynie obojętnym do zasadowego. Tylko niektóre
odmiany rosną na glebach kwaśnych. Wymagają umiarkowanej ale
stałej wilgotności podłoża szczególnie latem kiedy zawiązują
pąki.
Sadzonka ciemiernika, foto. Tesselaar
Rośliny sadzi się dosyć płytko, rośliny posadzone zbyt
głęboko mogą kwitnąć dopiero po kilku latach. Ciemierniki można
sadzić samodzielnie w rozstawie co 40-50 cm lub w towarzystwie
innych bylin. Ciemierniki nie należą do bardzo wymagających
roślin, należy je zasilać nie więcej niż raz w roku nawozem
wieloskładnikowym, najlepiej robić to wczesną wiosną lub jesienią
dobrze przekompostowanym obornikiem. Przed porą kwitnięcia warto
usunąć z rośliny stare liście, dzięki temu młode pędy będą
miały dostęp do większej ilości światła. Ciemierniki nie lubią
przesadzania i potrzebują sporo czasu by zaaklimatyzować się w
nowym miejscu. W początkowym okresie rosną słabo by po kilku
latach ukazać pełnię swoich możliwości. Są roślinami
długowiecznymi a na jednym stanowisku mogą rosnąć dłużej niż
10 lat. Ciemierniki są roślinami mrozoodpornymi ale niektóre
gatunki, szczególnie ciemiernik ogrodowy słabo znoszą mroźne
zimowe wiatry dlatego stanowisko na którym rosną warto zabezpieczyć
warstwą stroiszu, liści lub agrowłókniną.
ROZMNAŻANIE
Odmiany ogrodowe
ciemierników rozmnaża się tylko wegetatywnie czyli przez podział
karp w maju, zaraz po zakończeniu okresu kwitnienia lub pod koniec
lata między sierpniem a wrześniem. W tym okresie rośliny mają
duże, ciemnozielone liście. Dzielić należy tylko duże, dobrze
rozrośnięte karpy uzyskując po podziale nie więcej niż 2-3
sadzonki posiadające przynajmniej 2-3 pączki i minimum 3-5 liści.
Karpy należy wysadzić do doniczek a po roku gdy dobrze się
ukorzenią i rozrosną wysadzić na miejsce stałe. Ciemierniki
ogrodowe zawiązują nasiona ale nie ma gwarancji, że powtórzą
cechy rośliny matecznej.
Nasiona ciemiernika, fot. Pinterest
Gatunki ciemierników z
łatwością można rozmnażać również z nasion zbieranych od maja
do czerwca. Nasiona należy wysiać zaraz po zebraniu (gdyż szybko
tracą zdolność do kiełkowania) do doniczek zadołowanych
bezpośrednio do gruntu lub bezpośrednio na miejsce stałe. Podłoże
powinno być stale wilgotne. Nasiona kiełkują dopiero po około 10
miesiącach, wiosną następnego roku. Rośliny wysiewane z nasion
zakwitają najwcześniej po 3-4 latach. W warunkach naturalnych kwiaty zapylane są przez owady, głównie pszczoły. Nasiona rozsiewane są u części gatunków przez mrówki.
ROŚLINY LECZNICZE
Ciemiernik purpurowy niegdyś stosowany był na terenie Bieszczad i na Słowacji w medycynie ludowej w dolegliwościach nasercowych. Ciemiernik kaukaski (sprzedawany pod rosyjską nazwą moroznik) jest wykorzystywany jako lek oczyszczający organizm i wspomagający przy odchudzaniu.
Ze względu na silne własności trujące stosowanie ciemiernika lub jego preparatów dopuszczalne jest tylko pod kontrolą lekarza.
Ze względu na silne własności trujące stosowanie ciemiernika lub jego preparatów dopuszczalne jest tylko pod kontrolą lekarza.
We
współczesnej medycynie do produkcji leków wykorzystywane są
glikozydy zawarte w ciemiernikach, są to helleboryna i helleborydyna.
GATUNKI
Do rodzaju ciemiernik
(Helleborus) należy około 20 gatunków, które pochodzą głównie
z Europy i Azji Mniejszej.
Ciemiernik biały
(Helleborus niger) to najczęściej uprawiany w Polsce gatunek. Zwany
jest również Różą Bożego Narodzenia. Dorasta do wysokości ok
30 cm. Należy do roślin zimozielonych. Nazwa gatunku niger
pochodzi od koloru korzeni, które są ciemne. Kwiaty tego gatunku
mają kolor biały, z czasem przebarwiają się na zielonkawo lub
różowo. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną i kwitną do
kwietnia a nawet do maja. Jest to jedyna odmiana u której kwiaty
mogą pojawić się późną jesienią lub zimą jeśli nie ma
silnych mrozów a dni są słoneczne. Gatunek wymaga gleb
próchnicznych i przepuszczalnej. Bardzo źle znosi uszkodzenia
korzeni dlatego nie należy go zbyt często przesadzać. Latem wokół
rośliny mogą pojawiać się młode siewki, które wyrosły z
niezebranych zeszłorocznych nasion.
Ciemiernik biały (Helleborus niger), fot. Pinterest
Ciemiernik cuchnący
(Helleborus foetidus) jest gatunkiem zimozielonym. Pochodzi z
półudniowo-zachodniej Europy. Jest to jeden z wyższych gatunków,
który osiąga nawet 50 cm wysokości. Kwiaty zebrane są w szczytowe
wiechy maja kulisty i dzwonkowaty kształt jasnozieloną barwę.
Brzeg kwiatów wybarwia się na purpurowo. Gatunek ten kwitnie od
lutego do czerwca, po okresie kwitnienia zachowuje dekoracyjność aż
do czasu dojrzewania nasion czyli do połowy lata.. Roślina nie ma
dużych wymagań, świetnie sprawdza się w nasadzeniach
naturalistycznych. Często rozsiewa się samoczynnie. Suche kłącza
ciemiernika cuchnącego mają specyficzny, drażniący dla ludzi
zapach od którego wywodzi się nazwa gatunku. Jest to gatunek
najłatwiejszy w uprawie.
Ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus) fot. Pinterest
Ciemiernik
czerwieniejący, rdzawoczerwony (Helleborus atrorubens) to
gatunek pochodzący z Bałkanów. Jest to niski gatunek osiągający
ok 20 cm wysokości. Liście i pędy sezonowo przebarwiają się na
czerwono. Purpurowe kwiaty rozkwitają późną zimą i stanowią
ozdobę aż do kwietnia a nawet maja.
Ciemiernik czerwieniejący, rdzawoczerwony (Helleborus atrorubens), fot. Pinterest
Ciemiernik korsykański
(Helleborus argutifolius, Helleborus corsicus) osiąga wysokość do 50
cm. Gatunek dobrze sprawdza się na stanowiskach słonecznych ale
najlepiej rośnie w półcieniu na umiarkowanie wilgotnym podłożu.
Wymaga podłoża próchnicznego, przepuszczalnego i wapiennego.
Ciemiernik korsykański jest rośliną mrozoodporna ale słabo znosi
mroźne zimowe wiatry, należy sadzić go na stanowiskach osłoniętych
a jesienią warto przykryć warstwą gałązek. W łagodne zimy
liście ciemiernika korsykańskiego nie opadają i pozostają zielone
aż do wiosny. Gatunek zakwita w lutym i kwitnie do kwietnia.
Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius, Helleborus corsicus) fot. Pinterest
Ciemiernik wschodni
(Helleborus orientalis) to roślina pochodząca z Turcji,
Bułgarii, Grecji i Kaukazu. Ma zimozielone, dłoniaste liście,
które mogą dorastać do 45 cm średnicy i 50 cm wysokości. Kwiaty
mogą mięć średnicę nawet 7 cm. Pąki zwisające, potem
wyprostowane mają barwę jasnoróżową czerwona lub białą w
odcieniach. Zależnie od warunków atmosferycznych zakwita zimą lub
wczesną wiosną, kwiaty najczęściej pojawiają się w marcu i
kwitną aż do maja.
Ciemiernik wschodni (Helleborus orientalis) fot. Pinterest
Ciemiernik ogrodowy
(Helleborus x hybridus) to najciekawszy gatunek ciemiernika, ma
bardzo wiele odmian, których kwiaty wybarwiają się na wiele
różnych barw od białej, poprzez zieloną, żółtą, różową,
czerwoną aż do purpurowej. Ciemiernik ogrodowy to zbiorowa nazwa
dla mieszańców powstałych w wyniku krzyżowania dzikich gatunków
ciemierników. Kwiaty często są nakrapiane, mogą być pojedyncze
lub podwójne. Ciemiernik ogrodowy jest bardzo popularny w ogrodach w
całej Europie. Dobrze radzi sobie w polskich ogrodach ale w mroźne
zimy może wymarzać dlatego wymaga jesienią okrycia warstwą
gałązek lub agrowłókniną.
Ciemiernik ogrodowy 'Amethyst Gem' (Helleborus x hybridus), fot. Pinterest
Ciemiernik ogrodowy 'Swirling Skirt' (Helleborus x hybridus), fot. Pinterest
Ciemiernik ogrodowy 'Double Yellow' (Helleborus x hybridus), fot. Pinterest
Ciemiernik ogrodowy 'Bosvigo Doubles' (Helleborus x hybridus), fot. Pinterest
Ciemiernik ogrodowy 'Onyx Odyssey' (Helleborus x hybridus), fot. Pinterest
Ciemiernik zielony
(Helleborus viridis) oraz ciemiernik czerwonawy, purpurowy
(Helleborus purpurascens) to dwa gatunki ciemierników, które
rosną dziko w Polce. Pierwszy gatunek rośnie w Sudetach, drugi w
Bieszczadach. Obydwa gatunki są pod ścisłą ochroną.
Ciemiernik zielony (Helleborus viridis), fot. Wikipedia
Ciemiernik czerwonawy, purpurowy (Helleborus purpurascens) fot. Pinterest
Ciemiernik abchaski (Helleborus abchasicus) roślina pochodząca z Abchazji, tworzy gęste kępy dorastające do wysokości 45 cm wysokości. Liście tego gatunku są błyszczące i ciemnozielone. Kwitnie obficie od połowy zimy do kwietnia. Kwiaty są duże, w kolorze ciemnoróżowym z purpurowymi plamami zagęszczającymi się do wnętrza kwiatu, pylniki żółte. Kwiaty mają kielichowaty kształt.
Ciemiernik abchaski (Helleborus abchasicus), fot. The Aspring Gardener
Ciemiernik błękitnawy (Helleborus lividus) to gatunek dorastający do 40-50 cm. Kwiaty rozkwitają zwykle w marcu i utrzymują się aż do maja. Mogą rosnąć w słońcu ale lepiej sprawdzają się na stanowiskach półcienistych. Gatunek zimozielony, odporny na mróz do -29 st. C
Ciemiernik błękitnawy (Helleborus lividus), fot. Colston Burrel
Ciemiernik gajowy (Helleborus dumetorum waldst. & Kit.) jest gatunkiem dorastającym do 45 cm wysokości. Kwitnie
od lutego do marca. Kwiaty nie mają zapachu, są w kolorze
żółtozielonym lub jasnozielonym. Gatunek ten jest rzadko uprawiany
w ogrodach, łatwo dziczeje.
Ciemiernik gajowy (Helleborus dumetorum Waldst. & Kit.), fot. Pinterest
Ciemiernik istryjski (Helleborus istriacus)
Ciemiernik kaukaski (Helleborus caucasicus)
Ciemiernik kaukaski (Helleborus caucasicus), fot. Pinterest)
Ciemiernik okrągłolistny (Helleborus cyclophyllus Boiss.)
Ciemiernik okrągłolistny (Helleborus cyclophyllus Boiss.), fot. Pinterest
Ciemiernik tybetański (Helleborus thibetanus)
Ciemiernik tybetański (Helleborus thibetanus), fot. Matthias
Ciemiernik wielodzielny (Helleborus multifidus)
Ciemiernik wielodzielny (Helleborus multifidus), fot. DBG
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Komentarze na blogu są moderowane.