piątek, 12 lutego 2016

Topinambur - zapomniane warzywo

Topinambur (Helianthus tuberosus) znany również jako słonecznik bulwiasty to wysoka bylina należąca do rodziny Astrowatych (Asteraceae) wytwarzająca smaczne i zdrowe podziemne bulwy przypominające ziemniaki, które zależnie od odmiany mogą mieć biały, żółty, różowy, czerwony lub fioletowy kolor z białym lub żółtym miąższem. Topinambur został rozpowszechniony na całym świecie jako roślina jadalna, pastewna i ozdobna. Nie jest rośliną wymagającą dlatego dobrze rośnie niemal w każdych warunkach.




Topinambur pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie od dawna uprawiali go Indianie. Pierwsze bulwy tej cenionej choć zapomnianej u nas rośliny trafiły do Francji i Anglii na początku XVII w. i szybko rozprzestrzeniły się po całej Europie jednak już wiek później zostały niemal wyparte z uprawy przez ziemniaki spadając do rangi rośliny pastewnej. Współcześnie bulwy topinamburu traktowane są jako dość ekskluzywne i rzadko spotykane warzywo, które jednak warto wprowadzić do codziennej diety.

Roślina może osiągać od 1 do 2 m wysokości. Wytwarza silne łodygi pokryte białymi włoskami z których wyrastają duże, jajowate lub lancetowate liście o piłkowanych brzegach. Liście pokryte są szorstkimi włoskami. Kwiaty tej rośliny są charakterystyczne dla rodziny astrowatych i składają się z kwiatów języczkowych i rurkowych. Owocem jest niełupka.


UPRAWA

Topinambur dobrze sprawdza się na każdej glebie, ma podobne wymagania do ziemniaków. Najlepsze zbiory można osiągnąć sadząc bulwy na glebach żyznych, głębokich, średnio wilgotnych i przewiewnych. Mniejsze plony daje na glebach gliniastych. W naszym klimacie topinambur jest w pełni mrozoodporny i bardzo dobrze zimuje. Aby uzyskać jak najlepsze zbiory najlepiej uprawiać o na jednym stanowisku nie dłużej niż 3 lata z rzędu. Na obsadzenie 1 m2 uprawy potrzeba około 15 bulw topinambura, z którego wyrasta około 10 bulw.
Słonecznik bulwiasty rozmnaża się wegetatywnie poprzez bulwy. Sadzi się go podobnie jak ziemniaki dzieląc bulwy na kawałki o 2-3 oczkach. Bulwy wysadzamy wiosną po ustąpieniu przymrozków i przysypujemy około 10 cm warstwą ziemi lub jesienią na głębokości ok 15 cm. Między roślinami należy zachować co najmniej 30 cm odstępu. Jeśli zależy nam na dużych zbiorach zaleca się podsypywanie ziemią nasad łodyg topinambura co poprawia stabilność roślin. Warto też skracać rośliny do ok 1,5 m wysokości. Duży wpływ na plony ma też usuwanie pąków kwiatowych, które tylko osłabiają roślinę. W czasie suszy należy dodatkowo podlewać rośliny. Topinambur ma również spore walory ozdobne, silny wzrost, efektowne kwiaty i długi okres kwitnienia nieprzerwanie od lipca do pierwszych przymrozków sprawiają, że roślinę tę często można spotkać w naszych ogrodach. Nadaje się na obwódki na granicach ogrodów ze względu na gęsty i wysoki pokrój tworząc osłonę od wiatru. Obecnie topinambur najczęściej stosowany jest w leśnictwie gdzie wykorzystuje się go do obsadzania niewielkich poletek z myślą o dokarmianiu zwierzyny leśnej takiej jak sarny, dziki, jelenie czy bażanty.



NAWOŻENIE

Stanowisko na którym ma rosnąć topinambur powinno zostać odchwaszczone, przekopane nawiezione nawozem organicznym lub zielonym. W czasie wegetacji można stosować nawozy mineralne o dużej zawartości potasu.


ZBIORY

Bulwy topinamburu można zbierać zarówno jesienią do pierwszych przymrozków jak i wiosną od marca do czerwca lub wykopywać stopniowo w miarę potrzeb. Bulwy słonecznika bulwiastego można przechowywać nawet do 5 miesięcy, ważne jednak aby miały odpowiednią wilgotność. Najlepiej przechowywać je w chłodnym miejscu przykryte mieszaniną piasku i torfu. Nieumyte bulwy można również przechowywać w lodówce do 2 tygodni.




WŁAŚCIWOŚCI

Topinambur w przeciwieństwie do ziemniaków nie zawiera skrobi lecz nawet do 19 % inuliny, która przekształca się w organizmie w cukier prosty – fruktozę – dobrze tolerowaną przez diabetyków.

Topinambur ma sporo właściwości prozdrowotnych dlatego wykorzystywany jest do produkcji leków jednak najlepsze działanie zdrowotne wykazuje spożywanie świeżych bulw słonecznika bulwiastego lub jego przetworów. Świetnie oczyszcza organizm i przyspieszając przemianę materii. Chroni wątrobę oraz wspiera drogi moczowe w walce z zakażeniami. Ze względu na swoje właściwości ma szczególną wartość dla ludzi po chemioterapii i diabetyków.

Spożywanie topinambura wpływa na gospodarkę węglowodanową i tłuszczową przyspieszając przemianę tych składników w organizmie, obniża poziom cholesterolu, obniża ciśnienie, wpływa pozytywnie na pracę nerek, poprawia obraz krwi. Stanowi wspaniały probiotyk. Zawiera dużo błonnika przez co wspomaga pracę jelit i zapobiega zaparciom. Z bulw słonecznika wyizolowano białko, które ma wykazuje działanie antynowotworowe, wykazuje też skuteczne działanie w profilaktyce schorzeń prostaty. Oprócz bulw lecznicze działanie wykazują również kwiatostany, z których napary pomagają w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego.

Bulwy topinambura są bogatym źródłem potasu, żelaza oraz tiaminy przy tym nie zawierają tłuszczu ani cholesterolu.

Topinambur stosuje się też często jako roślinę pastewną, zarówno bulwy jak i zielona masa mogą być stosowane jako pokarm dla bydła, trzody chlewnej, koni i owiec.



WALORY SMAKOWE

Bulwy topinamburu mają słodki lekko orzechowy smak, który porównywany jest do smaku orzechów brazylijskich i karczochów. Na świecie jest to ceniona roślina nie tylko za właściwości zdrowotne ale i walory smakowe. Bulwy topinamburu nadają się do gotowania, smażenia, pieczenie oraz spożywania na surowo. Obrane bulwy należ wkładać do wody zakwaszonej sokiem z cytryną lub octem by nie ściemniały. W sprzedaży dostępne są obecnie świeże bulwy topinamburów oraz jego przetwory np. soki, chipsy, kiszonki. Jedna bulwa topinambura zawiera średnio około 9,6 g inuliny co stanowi dzienną dawkę terapeutyczną, wpływającą na wzrost bifidobacterii w jelitach i regulacji zaburzeń układu metabolicznego i krwionośnego. Bulwy słonecznika bulwiastego nazywane są cytrusami północy, pokrojone w plasterki nadają się do herbaty jako zamiennik cytryny.


UWAGI


Topinambur jest rośliną mało wymagającą i dobrze rośnie niemal w każdych warunkach, łatwo rozmnaża się poprzez podziemne bulwy ale też pozostałości pędów. Z tego względu łatwo dziczeje i szybko się rozrasta co należy mieć na uwadze rozpoczynając uprawę tej wartościowej rośliny.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Komentarze na blogu są moderowane.