Topinambur (Helianthus
tuberosus) znany również jako słonecznik bulwiasty to
wysoka bylina należąca do rodziny Astrowatych (Asteraceae)
wytwarzająca smaczne i zdrowe podziemne bulwy przypominające
ziemniaki, które zależnie od odmiany mogą mieć biały, żółty,
różowy, czerwony lub fioletowy kolor z białym lub żółtym
miąższem. Topinambur został rozpowszechniony na całym
świecie jako roślina jadalna, pastewna i ozdobna. Nie jest rośliną
wymagającą dlatego dobrze rośnie niemal w każdych warunkach.
Topinambur pochodzi z Ameryki
Północnej, gdzie od dawna uprawiali go Indianie. Pierwsze bulwy tej
cenionej choć zapomnianej u nas rośliny trafiły do Francji i
Anglii na początku XVII w. i szybko rozprzestrzeniły się po całej
Europie jednak już wiek później zostały niemal wyparte z uprawy
przez ziemniaki spadając do rangi rośliny pastewnej. Współcześnie
bulwy topinamburu traktowane są jako dość ekskluzywne i rzadko
spotykane warzywo, które jednak warto wprowadzić do codziennej
diety.
Roślina może osiągać od 1 do 2 m
wysokości. Wytwarza silne łodygi pokryte białymi włoskami z
których wyrastają duże, jajowate lub lancetowate liście o
piłkowanych brzegach. Liście pokryte są szorstkimi włoskami.
Kwiaty tej rośliny są charakterystyczne dla rodziny astrowatych i
składają się z kwiatów języczkowych i rurkowych. Owocem jest
niełupka.
UPRAWA
Topinambur dobrze sprawdza się
na każdej glebie, ma podobne wymagania do ziemniaków. Najlepsze
zbiory można osiągnąć sadząc bulwy na glebach żyznych,
głębokich, średnio wilgotnych i przewiewnych. Mniejsze plony daje
na glebach gliniastych. W naszym klimacie topinambur jest w
pełni mrozoodporny i bardzo dobrze zimuje. Aby uzyskać jak
najlepsze zbiory najlepiej uprawiać o na jednym stanowisku nie
dłużej niż 3 lata z rzędu. Na obsadzenie 1 m2 uprawy potrzeba
około 15 bulw topinambura, z którego wyrasta około 10 bulw.
Słonecznik bulwiasty rozmnaża się
wegetatywnie poprzez bulwy. Sadzi się go podobnie jak ziemniaki
dzieląc bulwy na kawałki o 2-3 oczkach. Bulwy wysadzamy wiosną po
ustąpieniu przymrozków i przysypujemy około 10 cm warstwą ziemi
lub jesienią na głębokości ok 15 cm. Między roślinami należy
zachować co najmniej 30 cm odstępu. Jeśli zależy nam na dużych
zbiorach zaleca się podsypywanie ziemią nasad łodyg topinambura co
poprawia stabilność roślin. Warto też skracać rośliny do ok 1,5
m wysokości. Duży wpływ na plony ma też usuwanie pąków
kwiatowych, które tylko osłabiają roślinę. W czasie suszy należy
dodatkowo podlewać rośliny. Topinambur ma również spore walory
ozdobne, silny wzrost, efektowne kwiaty i długi okres kwitnienia
nieprzerwanie od lipca do pierwszych przymrozków sprawiają, że
roślinę tę często można spotkać w naszych ogrodach. Nadaje się
na obwódki na granicach ogrodów ze względu na gęsty i wysoki
pokrój tworząc osłonę od wiatru. Obecnie topinambur najczęściej
stosowany jest w leśnictwie gdzie wykorzystuje się go do obsadzania
niewielkich poletek z myślą o dokarmianiu zwierzyny leśnej takiej
jak sarny, dziki, jelenie czy bażanty.
NAWOŻENIE
Stanowisko na którym ma rosnąć
topinambur powinno zostać odchwaszczone, przekopane
nawiezione nawozem organicznym lub zielonym. W czasie wegetacji można
stosować nawozy mineralne o dużej zawartości potasu.
ZBIORY
Bulwy topinamburu można zbierać
zarówno jesienią do pierwszych przymrozków jak i wiosną od marca
do czerwca lub wykopywać stopniowo w miarę potrzeb. Bulwy
słonecznika bulwiastego można przechowywać nawet do 5
miesięcy, ważne jednak aby miały odpowiednią wilgotność.
Najlepiej przechowywać je w chłodnym miejscu przykryte mieszaniną
piasku i torfu. Nieumyte bulwy można również przechowywać w
lodówce do 2 tygodni.
WŁAŚCIWOŚCI
Topinambur w przeciwieństwie do
ziemniaków nie zawiera skrobi lecz nawet do 19 % inuliny, która
przekształca się w organizmie w cukier prosty – fruktozę –
dobrze tolerowaną przez diabetyków.
Topinambur ma sporo
właściwości prozdrowotnych dlatego wykorzystywany jest do
produkcji leków jednak najlepsze działanie zdrowotne wykazuje
spożywanie świeżych bulw słonecznika bulwiastego lub jego
przetworów. Świetnie oczyszcza organizm i przyspieszając przemianę
materii. Chroni wątrobę oraz wspiera drogi moczowe w walce z
zakażeniami. Ze względu na swoje właściwości ma szczególną
wartość dla ludzi po chemioterapii i diabetyków.
Spożywanie topinambura wpływa na gospodarkę węglowodanową i tłuszczową przyspieszając przemianę tych składników w organizmie, obniża poziom cholesterolu, obniża ciśnienie, wpływa pozytywnie na pracę nerek, poprawia obraz krwi. Stanowi wspaniały probiotyk. Zawiera dużo błonnika przez co wspomaga pracę jelit i zapobiega zaparciom. Z bulw słonecznika wyizolowano białko, które ma wykazuje działanie antynowotworowe, wykazuje też skuteczne działanie w profilaktyce schorzeń prostaty. Oprócz bulw lecznicze działanie wykazują również kwiatostany, z których napary pomagają w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego.
Spożywanie topinambura wpływa na gospodarkę węglowodanową i tłuszczową przyspieszając przemianę tych składników w organizmie, obniża poziom cholesterolu, obniża ciśnienie, wpływa pozytywnie na pracę nerek, poprawia obraz krwi. Stanowi wspaniały probiotyk. Zawiera dużo błonnika przez co wspomaga pracę jelit i zapobiega zaparciom. Z bulw słonecznika wyizolowano białko, które ma wykazuje działanie antynowotworowe, wykazuje też skuteczne działanie w profilaktyce schorzeń prostaty. Oprócz bulw lecznicze działanie wykazują również kwiatostany, z których napary pomagają w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego.
Bulwy topinambura są bogatym źródłem
potasu, żelaza oraz tiaminy przy tym nie zawierają tłuszczu ani
cholesterolu.
Topinambur stosuje się też
często jako roślinę pastewną, zarówno bulwy jak i zielona masa
mogą być stosowane jako pokarm dla bydła, trzody chlewnej, koni i
owiec.
WALORY SMAKOWE
Bulwy topinamburu mają słodki
lekko orzechowy smak, który porównywany jest do smaku orzechów
brazylijskich i karczochów. Na świecie jest to ceniona roślina nie
tylko za właściwości zdrowotne ale i walory smakowe. Bulwy
topinamburu nadają się do gotowania, smażenia, pieczenie oraz
spożywania na surowo. Obrane bulwy należ wkładać do wody
zakwaszonej sokiem z cytryną lub octem by nie ściemniały. W
sprzedaży dostępne są obecnie świeże bulwy topinamburów oraz
jego przetwory np. soki, chipsy, kiszonki. Jedna bulwa topinambura
zawiera średnio około 9,6 g inuliny co stanowi dzienną dawkę
terapeutyczną, wpływającą na wzrost bifidobacterii w jelitach i
regulacji zaburzeń układu metabolicznego i krwionośnego. Bulwy
słonecznika bulwiastego nazywane są cytrusami północy,
pokrojone w plasterki nadają się do herbaty jako zamiennik cytryny.
UWAGI
Topinambur jest rośliną mało
wymagającą i dobrze rośnie niemal w każdych warunkach, łatwo
rozmnaża się poprzez podziemne bulwy ale też pozostałości pędów.
Z tego względu łatwo dziczeje i szybko się rozrasta co należy
mieć na uwadze rozpoczynając uprawę tej wartościowej rośliny.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Komentarze na blogu są moderowane.